Waist Deep in the Big Muddy, deel 1 - Oorlog en muziek

In de moderne geschiedenis is Amerika betrokken geweest in een aantal oorlogen. Vooral de actieve Amerikaanse betrokkenheid in drie oorlogen - de Koreaanse Oorlog (van 1950 tot 1953), de Vietnamoorlog (waarin Amerika betrokken was van 1957 tot 1975) en de oorlog in Irak (begonnen in 2001) - stuitte op veel tegenstand.

"Massacre en Coree" van Pablo Picasso, 1951

De felste kritiek was afkomstig van 'links-van-het-midden' politici en uit kringen van kunstenaars. In de jaren vijftig waren dat de popsterren van die tijd: geen muzikanten, maar schilders.

De spaanse schilder Pablo Picasso maakte het werk "Massacre en Coree" als protest tegen de slachtpartij door Amerikaanse soldaten op honderden Zuid-Koreaanse burgers in de begindagen van de Koreaanse Oorlog, in No-Gun-Ri, ruim 200 km ten zuidoosten van Seoel (*). Pas in 1999 - bijna vijftig jaar later dus! - werden details over deze massamoord gepubliceerd door journalisten van "Associated Press", die daarvoor een Pulitzer Prize ontvingen.
Eerder had Picasso al het wereldberoemde schilderij "Guernica" gemaakt als aanklacht op het bombardement van het historische centrum van de stad Guernica in Spaans Baskenland door de Duitse Luftwaffe (maar op verzoek van generaal Franco) in 1937.

Vanaf de tweede helft van de twintigste eeuw begint de muziekcultuur van de jeugd deel uit te maken van de algemeen heersende cultuur.
Rond die tijd ook sluiten popmuzikanten zich aan bij de rol die de beeldende kunst, naast de literatuur, tot dan toe altijd heeft vervuld met betrekking tot commentaar op sociale gebeurtenissen. Hiermee erkennen ze de maatschappelijke verantwoordelijkheid die ze hebben en hun invloed op de jeugd en de jongerencultuur.

Dat engagement werd ook vrijwel meteen merkbaar door de wijze waarop muzikanten van zich lieten horen in vele sociale en politieke ontwikkelingen. Het communisme, de Koude Oorlog, de grote veranderingen op sociaal-maatschappelijk gebied en de grote oorlogen uit de tweede helft van de twintigste eeuw leenden zich hier uitstekend voor.

1967 - In Amsterdam demonstreren duizenden mensen tegen de oorlog in Vietnam. Men loopt van de Ooster- dokkade naar de Dam. Initatiefnemer is Piet Nak, die ook de Februaristaking organiseerde. Naast Nak lopen professor J. Verkuyl en pater J. van Kilsdonk mee. Mensen dragen spandoeken met leuzen tegen de oorlog en de bombardementen.
bron: Omroep MAX

Aangezien de populaire muziekcultuur pas eind jaren veertig en begin jaren vijftig opkwam, was de Vietnamoorlog de eerste oorlog waartegen op grote schaal door muzikanten werd gedemonstreerd.
Na de eerste publieke demonstraties tegen de Vietnamoorlog, die plaatsvonden in augustus 1963 in New York en Philadelphia, was Boudewijn de Groot met zijn "Welterusten, Meneer de President" in 1966 een van de eerste protestzangers die duidelijk stelling nam tegen de oorlog.

Na die eerste demonstraties kwam er een hele stroom protestsongs met teksten die een duidelijk standpunt innamen tegen de Vietnamoorlog. Een aantal van de bekendere zijn:

• "Alice's Restaurant Massacree" door Arlo Guthrie, 1965
  
• "Welterusten, Meneer de President" door Boudewijn de Groot (prachtig venijnig nummer uit 1966 en nog zeer actueel bovendien)
  
• "The Unknown Soldier" door The Doors, 1968
  
• "Sky Pilot" door Eric Burdon and The Animals, 1968
  
• "To Susan on the West Coast Waiting" door Donovan, 1969
  
• "War!" door Edwin Starr, 1970
  
• "It Better End Soon" door Chicago, 1970
  
• "Bring the Boys Home" door Freda Payn, 1971
  
• "What's Going On" door Marvin Gaye, 1971
  
• "Oh! Camil (The Winter Soldier)" door Graham Nash, 1973

Een aantal artiesten ging zelfs naar Vietnam om op te treden voor de soldaten aan het front. De Supremes deden dat, maar ook bijvoorbeeld Bob Dylan, Connie Francis en James Brown.

Niet al deze muziek echter was *tegen* of zelfs maar *over* de oorlog. Ze ondersteunden de troepen wel, maar spraken zich niet allemaal ondubbelzinnig uit tegen de oorlog.
Edwin Starr deed dat wel heel duidelijk. Zijn protestsong "War!", geproduceerd door Motown hitmaker Norman Whitfield, was oorspronkelijk opgenomen door de Temptations. Het nummer werd echter te controversieel gevonden om als single te worden uitgebracht. Berry Gordy, hoofd en oprichter van Motown, was bang dat de grote schare fans zich door de tekst beledigd zou voelen. De schade die dat het label had kunnen kosten werd aanzienlijk geacht.

Het nummer werd uiteindelijk dus door Starr de hitlijsten ingezongen. Gordy's voorgevoel bleek onjuist. Sterker nog: het nummer won zelfs een Grammy Award voor "Best R&B Male Vocal". Maar ondanks dat had het met het bijna mantra-achtige reffrein ("War / What is it good for? Absolutely nothing! / Say it again?") weinig kans op een plaats op het podium voor de soldaten; de Amerikaanse censuur draaide, zoals ook tegenwoordig, op volle toeren.

We were -- waist deep in the Big Muddy / But the Big Fool said to push on.

— Pete Seeger, 1967

voor de gehele tekst, zie de Pete Seeger Appreciation Page, opgezet door Jim Capaldi

Pete Seeger, 1955

Intussen verloochende ook de folkmuziek zijn oorsprong in de sociaal-maatschappelijke kritiek niet; de folkzanger Pete Seeger (1919) had al geproteseerd tegen de Tweede Wereldoorlog. In de jaren vijftig raakte hij goed bevriend met folkzanger en protestzanger Woody Guthrie (1912 - 1967). Naderhand heeft hij de carrière van Bob Dylan op weg geholpen door hem een podium te geven voor zijn teksten in zijn tijdschrift 'Broadside', dat hij speciaal had opgericht om protestnummers te publiceren.

In 1961 schreef Seeger de eerste protestsong tegen de oorlog die commercieel succesvol werd, het prachtige "Where Have All the Flowers Gone?". Op Youtube is een wonderschone versie te horen van dit nummer met de breekbare stem van een oude Pete Seeger met zijn schoonzoon Tao Rodriquez. Doe een koptelefoon op en luister in stilte naar een nummer dat - helaas - nog steeds actueel is.

Morgen: 'Waist Deep in the Big Muddy, deel 2 - Protest of song?' ("[...] the important thing is not 'is it good music?' but, 'what is the music good for?")

---

(*) Gebruikte info en literatuur:

1. Anti-War Art - 'Massacre in Haditha'
   16 oktober, 2007, The story behind the painting, door Tanya Tier
   
2. G.I.'s Tell of a U.S. Massacre in Korean War
   The New York Times, 6 september 1999, door Sang Hun Choe, Charles J. Hanley and Martha Mendoza, Associated Press
   
3. Anti-war tunes are getting a hearing
   USA Today, 29 juni 2006, door Edna Gundersen
   
4. FindArticles - Rock knocks Iraq
   USA TODAY, juni, 2006, door Edna Gundersen
   
5. About.com - Top 10 Classic Anti-War Protest Songs
   
6. Vietnam Era Anti War Music
   door J.W. Anderson, Vietnam veteraan
   
7. FindArticles - TAKING MUSIC TO THE TROOPS
   Gazette, The (Colorado Springs), Jan 14, 2008, by ANDREA BROWN
   
8. Wikipedia: Opposition to the Vietnam War
   
9. Antiwar.com
   
10. Ze willen het niet écht zien
    cinema.nl, Waarom Irak-films floppen in de Verenigde Staten, 3 april 2008, door Floortje Smit
    
11. Protest Music of the 60's