De cello van Jacqueline du Pré

Jacqueline du Pré, 1945 - 1987

Er waren eens twee Britse zusjes, Jacqueline en Hilary du Pré. Beide meisjes waren bijzonder muzikaal. Toen Jacqueline - of Jackie - vier jaar oud was hoorde ze een cello op de radio en zei tegen haar moeder dat ze er "ook zo een" wilde.

Toen ze net 15 jaar oud was (het was 1960), werd ze uitverkoren deel te nemen aan een masterclass van Pablo Casals. Als zeventienjarige speelde ze twee jaar later, tijdens haar officiële concert debuut, het meesterlijke en melancholische cello concert (Cello Concert in E mineur, Opus 85, zie hieronder) van de Britse componist Sir Edward Elgar, samen met het BBC Symphony Orchestra. Drie jaar daarna nam ze het concert op voor het platenlabel EMI met het London Symphony Orchestra onder leiding van dirigent John Barbirolli.

Als de Youtube video hieronder je ook maar enigszins naar adem doet snakken moet je dit album kopen zonder er bij na te denken: het is nog altijd een magistrale vertolking van dit concert en het mag dan ook in geen platenkast ontbreken.

Een jaar na deze briljante opname, in 1966, ontmoette ze pianist Daniël Barenboim, met wie ze een jaar later trouwde. Voor het huwelijk bekeerde ze zich tot het jodendom. In 1967 debuteerde Barenboim als dirigent van het Philharmonic Orchestra in London en vanaf die tijd dirigeerde hij ook zijn vrouw regelmatig.

In het begin van de jaren '70 leed Jacqueline aan een depressie en hoewel al in 1971 duidelijk werd dat er iets mis was, en Du Pré al regelmatig klaagde over verlies van gevoel in haar vingers, werd pas in 1973 de diagnose multiple sclerose gesteld.
Ze trad voor het laatst op in New York in 1973 met een set van vier optredens. Het laatste optreden moest ze afzeggen. Tegen die tijd was ze alle gevoel in haar vingers verloren en moest ze haar vingers met haar ogen blijven volgen om te kunnen spelen.

Dat is het brute einde van wat begon als een sprookje: du Pré overleed op 19 oktober 1987 op 42-jarige leeftijd.

Wat ze naliet is een schat aan de prachtigste interpretaties met een reusachtige muzikaliteit en vertolkt op haar geheel eigen wijze die zondermeer heeft bijgedragen aan haar bekendheid. Nu heeft het beeld van een vrouw met een cello tussen haar dijen geklemd voor veel mannen toch al de nodige sex-appeal; du Pré echter bespeelt haar instrument alsof het haar geliefde is. De grote passie waarmee ze het instrument omklemt, de uitdrukkingen op haar gezicht, de wild zwaaiende armen. Het is een genot om naar te kijken!

Ik krijg vooral kippenvel als ik luister en kijk naar haar interpretatie van het cello concert in E mineur, Opus 85 van Sir Edward Elgar, dat ik hiervoor al noemde en waarvan onderaan dit artikel een Youtube filmpje te vinden is.

Nu ben ik geen groot kenner van klassieke muziek, maar deze uitvoering is gewoon zó prachtig, zó ontroerend dat iedereen haar moet horen, of je nu luistert naar Britney Spears, meegromt met Nirvana, danst met Michael Jackson, headbangt met Metallica of meezingt met Maroon 5!
Ik zal niet zeggen dat het bij je opvoeding hoort, maar als je verwacht door muziek geraakt te worden, de tijd te vergeten, je ziel te voelen, weggevoerd te worden van deze wereld, dan moet je hier toch echt naar luisteren. Dit is het sprookje van Jacqueline du Pré in één muziekstuk. Alsof Elgar het schreef voor haar alleen.

Hoe droevig haar leven ook eindigde, ze blijft de rest van de wereld in vervoering brengen. Wat heerlijk dat we de techniek hebben om geluid en beeld vast te leggen!

Filmpje...

Boven: Jacqueline du Pré en dirigent Daniël Barenboim - Cello Concert in E mineur, Opus 85, 1st Movement

Boven: Yo-Yo Ma en Daniël Barenboim met het Chicago Symphonie Orkest, 1997 - Cello Concert in E mineur, Opus 85, 1st Movement

De wereldberoemde cellist Yo-Yo Ma heeft overigens een van de beroemde cello's van Jacqueline du Pré, de Davidof Stradivarius, in bruikleen van de Vuitton Foundation, die het instrument kocht voor iets meer dan een miljoen pond. Of deze dezelfde cello is als waarop hij speelt in dit filmpje heb ik niet kunnen achterhalen.

Het boek 'Genius in the Family', geschreven door zus Hilary en broer Piers, verhaalt indringend over hun beroemde zus, de depressies waar ze aan leed, de verhouding die ze had met haar zwager en haar slopende ziekte en de genialiteit van haar muziek. 'Les extrèmes se touchent', zeggen de Fransen; het bewijs is in het leven van Jacqueline du Pré.
De Britse actrice Emily Watson speelde de rol van Jacqueline in 'Hilary and Jackie', de ontroerende verfilming van het boek 'Genius in the Family'.