Anatevka, zonder Henk Poort

Hoes van het album met opnamen van de 'nieuwe' musical "Fiddler on the Roof" uit 1964.
De Israelische acteur Chaim Topol (1935) vertolkte de rol van Tevye in de eerste uitvoering van de musical. In het begin van 2009 trad hij wederom op als Tevye in een afscheidstoernee.

Zondag was een heerlijke dag met de belofte van zomer in de lucht. Het ijsje bij Capri smaakte als vanouds heerlijk en de saté bij buurman Satébar was ook uitstekend, al genoot ik zo mogelijk nog meer van mijn allereerste terras-biertje van het jaar. Na een wandeling van de Satébar via het Maritiem openluchtmuseum, de Rotter- damse 'Walk of Fame' en de Willemsbrug naar het Nieuwe Luxor zegen wij nog even neer op het terrasje aan de achterkant van het theater.

Mijn lief en ik hadden net de cappuccino voor onze neus toen we een aantal mensen verderop hoorden roepen "Complimenten Paul!". We vingen een glimp op van Paul Vaes, een van de musicalsterren van de musical Anatevka, die op het punt stond de artiesteningang in te gaan.
Later, vlak voor het begin van de voorstelling, werd meegedeeld dat Vaes de rol van Tevye zou vertolken in de plaats van Henk Poort.

Decor

Ook bij deze voorstelling was veel zorg besteed aan het decor. Het decorontwerp, in handen van Paul Gallis, blonk uit in een soberheid waar duidelijk aandacht aan was geschonken. De manier waarop uit het podium zelf deuren en tafels omhoog werden getrokken en door luikjes in het podium het zand, de geboortegrond van Tevjes dochters, toegankelijk gemaakt werd, is bijzonder vernuftig! En bovendien leidt het de aandacht van het publiek niet af van wat er gebeurt op het toneel.

Historie en traditie

Dat "Anatevka" bekend staat als een vrolijke musical is terecht. Tegelijk is hij niet gespeend van melancholie en emotie. Daarmee is het verhaal stevig verankerd in de traditie van Joodse humor en de recente historie van het Joodse volk.

 Klik hier voor het verhaal van Anatevka  

Het verhaal van Anatevka is gebaseerd op het boek "Tevye en zijn dochters" uit 1894 van de Russisch-Joodse schrijver Sholom Aleichem. Jerry Bock schreef de muziek en Sheldon Harnick schreef de tekst voor de musical, onder de titel "Fiddler on the roof", in het begin van de jaren zestig.
Deze titel is ontleend aan een schilderij van Marc Chagal. Chagal, een Jood van geboorte, maakte veel schilderijen van het Joodse leven in Oost Europa. De vioolspeler (fiddler) op veel van die schilderijen staat voor de traditie en de vrolijkheid die zo kenmerkend zijn voor de Joodse gemeenschap, terwijl hun bestaan er een is van onzekerheid en vervolging. Het schuine dak (the roof) verbeeldt de moeite die de gemeenschap heeft zich staande te houden temidden van alle veranderingen en onzekerheden.

Anatevka is de naam van het Russische dorpje waar het verhaal van Tevye en zijn gezin zich afspeelt. De arme melkboer Tevye is opgegroeid in de betrekkelijke rust en bescherming van de Joodse gemeenschap in het dorp Anatevka. Net zoals zijn ouders verwacht hij zijn gezin zekerheid te kunnen bieden en zijn dochters in de traditie te zien trouwen die hem zo na aan het hart ligt.
Als echter eerst zijn oudste dochter Zeitel en daarna ook zijn tweede dochter Hodel en derde dochter Chava zich met hun keuze voor een echtgenoot - een keuze voor liefde en niet voor traditie - aan het gezag van hun vader onttrekken, wordt het geduld van Tevye danig op de proef gesteld.
In zijn openlijke discussies met God blijft zijn geloof steevast overeind, maar hij vraagt zijn gesprekspartner regelmatig waarom deze hem zo op de proef stelt: "Moet ik alles verloochenen waar ik in geloof?" en "Kan ik mijn geloof, mijn volk de rug toekeren? Als ik zover moet buigen dan breek ik."

Het is aan de hoofdrolspeler om in de figuur van Tevye overtuigend het conflict gestalte te geven tussen de Joodse tradities en de liefde voor zijn dochters. En dat is voorwaar geen eenvoudige taak. Het gevaar van overacting ligt dan al gauw op de loer. Het was een val waar Vaes niet in trapte.
Daartussendoor speelt dan ook nog de historie van het Joodse volk aan het begin van de twintigste eeuw, de diaspora, de pogroms en vervolgingen, het uiteenvallen van gezinnen, de emigraties naar Amerika. Het speelt niet op de voogrond, maar het is wel een belangrijk en onlosmakelijk onderdeel van het verhaal. Het zorgt bovendien voor een aantal ontroerende momenten in de overigens zeer vrolijke musical.

Vertolking

Van alle mooie en krachtige stemmen op dat toneel - en er waren er veel! - vielen met name die van de oudste drie dochters mij op: Babette Holtmann (Tzeitel), Sophie Veldhuizen (Hodel) en Madelon van der Poel (Chava). Ze zongen zuiver, helder, fris, vol emotie. Ik heb er echt van zitten genieten. Zij werden gedragen door de kwaliteit van de gehele cast. Er zat niet één valse noot bij, het tienkoppige orkest was prachtig en de muziek klonk uitstekend, daar zorgt de uitstekende akoestiek in het Nieuwe Luxor wel voor.

Paul Vaes als Tevye

Natuurlijk keek iedereen uit naar de vertolking van "Als ik toch eens rijk was". Elke acteur na Lex Goudsmit heeft het hier moeilijk mee, omdat deze de lat immers wel zeer hoog heeft gelegd. En laat ik voorop stellen: ik vond de vertolking door Paul Vaes zeer goed en geslaagd. Maar onwillekeurig ga je toch met Goudsmit zitten vergelijken: jammer dat hij hier niet... en waarom doet hij daar dat... ? Eerlijk is dat natuurlijk niet. En dan verving Vaes ook nog eens Henk Poort die de rol van Tevye al een aantal keren meesterlijk vertolkte. Ach, laat ik niet flauw doen, maar volstaan met te zeggen dat Vaes een groot compliment verdient met de manier waarop hij Poort vervangt. En dat meen ik!
En dat hij onder die omstandigheden zijn tekst niet helemaal onthoudt (zijn vrouw Golde had twee keer een dubbele onderkin), ach, het zij hem vergeven.

Wat me echt bij bleef was het vrolijke karakter van de musical. Niet alleen Sholom Aleichem met een mooi verhaal, en het duo Jerry Bock (muziek) en Sheldon Harnick (muziekteksten) met de vertolking van de typisch Joodse humor, maar ook de regisseur (Frank van Laecke) en de acteurs die bovendien geloofwaardig de problemen van een Joodse gemeenschap in Tsaristisch Rusland doen herleven, zetten hiermee een grote prestatie neer.

Mijn lief en ik hebben genoten van een heerlijke avond uit. Onze dank gaat naar de cast van Anatevka. En Henk Poort, al vanaf 29 maart thuis wegens verrekte kniebanden, wens ik van harte beterschap; hij weet nu in ieder geval dat zijn toneeldochters in goede handen zijn!